Ճապոնական ընտանիքները այժմ

 

1990-ական թվականներից հետո ճապոնական ընտանիքը կարելի է բնորոշել հետևյալ կերպ՝ «հետպատերազմական ընտանիք»-ի մասնակի կազմաքանդում, ամուսնությունների թվի նվազում, ցածր ծնելիության պահպանում։

1970-ականների ֆեմինիստական շարժումը, 1985 թվականի զբաղվածության հավասար հնարավորությունների մասին օրենքի ընդունումը, 1990-ականների տնտեսական ճգնաժամը իրենց ազդեցությունն են ունենում նաև ճապոնական ընտանիքների վրա՝ մասնակիորեն կազմալուծելով «տնային տնտեսուհի կին-աշխատող ամուսին» մոդելը։ Այսպիսով, առողջապահության, աշխատանքի և բարեկեցության նախարարության տվյալների համաձայն, 1980-ականներից սկսած, պակասում են այն ընտանիքները, որտեղ կինը տնային տնտեսուհի է, և ավելանում նրանք, որտեղ թե՛ կինը, թե՛ ամուսինն աշխատում են։ Եթե 1980 թվականին 12 միլիոն ընտանիքում կինը տնային տնտեսուհի էր, իսկ 6 միլիոնում՝ և՛ կինը, և՛ ամուսինն աշխատում էին, ապա 2014 թվականին առաջինների թիվը նվազել էր 6,8 միլիոն ընտանիքի, իսկ վերջիններինը հասել 11,1 միլիոնի։ 2019 թվականի տվյալներով կանայք կազմում են աշխատավորների մոտ 45 տոկոսը, սակայն նրանք կազմում են ոչ կայուն զբաղվածություն ունեցողների մեծամասնությունը։

Այսպիսով, պակասել են այն ընտանիքները, որտեղ կինը «լրիվ դրույքով տնային տնտեսուհի» է, սակայն աշխատող կանայք ոչ միշտ են վայելում նույն արտոնությունները, ինչ նրանց աշխատող ամուսինները։ Օրինակ, ըստ Աշխատանքի և բարեկեցության նախարարության տվյալների, ամուսնացած կանայք օրական միջինը 5․02 ժամ զբաղվում են տնային գործերով, իսկ ամուսնացած տղամարդիկ՝ 0․47 ժամ։ Հաշվի առնելով այս կրկնակի բեռը՝ բազմաթիվ կանայք նախընտրում են ընդհանրապես չամուսնանալ։

Ճապոնիայում ամուսնությունների թիվը սկսել էր նվազել դեռևս 1970-ականներից, իսկ վերջին տարիներին այդ միտումն ավելի զգալի է դարձել։ Օրինակ՝ 1972 թվականին գրանցվել է 1,099984 ամուսնություն, իսկ 2018 թվականին՝ 586481։ 2022 թվականի տվյալներով երբեք չամուսնացած տղամարդիկ կազմում են 25․7, իսկ կանայք՝ 16․4 տակոս։ Ավելին՝ 2021 թվականին անցկացված հարցման արդյունքները ցույց են տվել, որ 30-ից 40 տարեկան ճապոնացիներից չորսից մեկը ամուսնանալու ցանկություն չունի։

Որո՞նք են ամուսնությունների թվի նվազման պատճառները։ Նիսսեյ ապահովագրական ընկերության կողմից 2016 թվականին անցկացված հարցման մեջ 25-ից 34 տարեկան ճապոնացիները որպես ուշ ամուսնանալու կամ չամուսնանալու պատճառներ են նշում համապատասխան զուգընկեր չգտնելը, դրա անհրաժեշտությունը չզգալը, ազատությունը չկորցնելու ցանկությունը, ֆինանսական խնդիրները։

Շարունակում է ցածր մնալ նաև ծնելիությունը։ 2021 թվականին Ճապոնիայի բնակչությունը 644000 անձով պակասել է մահվան թվերը ծնունդներից գերակայելու պատճառով, իսկ նույն թվականին ծնելիության ցուցանիշը եղել է 1․30-ը։ Ցածր ծնելիության պատճառները բազմաթիվ են՝ ուշ ամուսնություններ և ռեպրոդուկտիվ ունակության նվազում, տնտեսական, աշխատանքային ոչ բարենպաստ պայմաններ, ամուսնության և երեխաներ ունենալու վերաբերյալ արժեհամակարգի փոփոխություններ, ֆինանսական դժվարություններ։ Ճապոնական կառավարությունն արդեն երկար տարիներ տարբեր միջոցառումներ է ձեռնարկում ծնելիության բարձրացման համար, սակայն ամուսնացած զույգերի համար դրանք բավարար չեն, քանի որ երիտասարդ ընտանիքները կանգ են առնում մի շարք խնդիրների առջև՝ երեխա մեծացնելու մեծ ծախսեր, մսուր-մանկապարտեզների պակաս, աշխատանքի և երեխայի դաստիարակության համատեղելիության դժվարություններ։

Այսպիսով, ճապոնական ընտանիքները հետզհետե փոքրանում են, ամուսնությունների տարիքը՝ բարձրանում, և ամուսնացած կանանց հանդեպ եղած աշխատանքային խտրականության պայմաններում բազմաթիվ ճապոնացիներ նախընտրում են չամուսնանալ և երեխաներ չունենալ։ Սոցիոլոգ, ֆեմինիստ Ուենո Չիձուկոն 2007 թվականին ժողովրդականացրեց «օհիտորիսամա» տերմինը։ Այս բառը, որն ի սկզբանե նշանակում էր «ռեստորանում կամ սրճարանում միայնակ ճաշող մարդ», այժմ օգտագործվում է չամուսնացած և միայնակ մարդկանց բնորոշելիս, և դրա ժողովրդականացումը ցույց է տալիս, թե որքան սովորական երևույթ է «օհիտորիսամա»-ն։

Նյութի աղբյուրը՝ Աստղիկ Հովհաննիսյան- «ճապոնական հասարակություն»