ԱՄՆ-Ֆրանսիա հարաբերությունները

 

Ֆրանսիան և Միացյալ Նահանգներն ունեն յուրահատուկ պատմական ջերմ հարաբերություններ։ ԱՄՆ անկախություն ձեռք բերելու ճանապարհին բախվելով գաղութարարությանը և կայսերականությանը՝ արժանացել էր Ֆրանսիայի աջակցությանը։ 1778 թվականին երկու երկրների միջև ստորագրվել է դաշնակցային պայմանագիր, ինչն ամրապնդվել է ժողովուրդների բարեկամությամբ։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում ավելի ընդգծվեց պետությունների ջերմ հարաբերությունները, երբ Գերմանիան կարողացել էր օկուպացնել Ֆրանսիան՝ այնտեղ գործող թուլակամ ռեժիմի պատճառով, որն ունակ չէր պաշտպանելու Ֆրանսիայի տարածքային ամբողջականությունը՝ Եվրոպային առերեսված մարտահրավերների ժամանակ։

«Ռադիկալ-սոցիալիստական կուսակցություն»-ից Էդուարդ Դալադիեն, իսկ հետագայում «Դեմոկրատական դաշինք»-ից Պոլ Ռեյնոն չկարողացան դժվարին ժամանակներում ապահովել Ֆրանսիայի անվտանգությունը և ստիպված եղան կարճ ժամանակահատվածում հանձնվելով լքել Ֆրանսիան՝ բռնելով Լոնդոնի ուղին (Եվրոպայի օկուպացված պետությունների ղեկավարները սովորաբար պարտությունից հետո տեղափոխվում էին Լոնդոն, այնտեղ հաջորդաբար ստեղծվում էին միգրանտային կառավարություններ, որոնք հետագայում՝ գերմանական օկուպացիայից ազատագրվելուց հետո պետք է ստանձնեին իրենց երկրների կառավարումը)։

Էդուարդ Դալադիեն՝ Մյունխենյան համաձայնագրի ճարտարապետներից մեկը (Մեծ Բրիտանիայի 60-րդ վարչապետ Նևիլ Չեմբեռլենի հետ) հավատում էր Հիտլերի խոստումներին։ Արդյունքում Հիտլերը «հիմարացրեց» դաշնակիցներին՝ Մեծ Բրիտանիային և Ֆրանսիային, մասնավորապես Չեմբեռլենին և Դալադիեին։

Դալադիեին հաջորդած Պոլ Ռեյնոյին նույնպես չհաջողվեց զերծ պահել Ֆրանսիան Հիտլերի կայսերական նկրտումներից։ Միակ բանը, որ երրորդ հանրապետության վերջին վարչապետը իրականացրեց, Ֆրանսիայի կառավարության անդամների էվակուացիան էր։

Անկում ապրող Ֆրանսիայի վերջին օրերի մասին պատմաբան Նիկոլայ Մոլչանովը գրում է․ «Ռեյնոն հասարակությունից թաքցրեց այդ հայրենասիրական կոչի բովանդակությունը (նկատի ունենալով 1940 թվականի հունիսի 6-ին կառավարությանը ուղղված Փարիզի պաշտպանության ծրագիրը, որ առաջարկել էին ընդհատակում գործող Ֆրանսիայի կոմունիստները)։ Նրա կառավարությունն այլ բան էր մտածում, թեև ինքը՝ Ռեյնոն, օգտագործելով դը Գոլին և կաբինետի հայրենասիրաբար տրամադրված մյուս անդամներին, ձևացնում էր, որ կողմնակից է պատերազմը շարունակելուն։ Իրականում Պետենին պահելով կառավարությունում, իսկ Վեյգանին՝ գլխավոր հրամանատարի պաշտոնում, նա փաստորեն օգնում էր նրանց՝ «թաղելու» Ֆրանսիան։ Նրանք արդեն բնավ չամաչելով խոսում էին իրենց մտադրությունների մասին»։

Շառլ դը Գոլը մեմուարներում նկարագրում է իր զրույցը Վեյգանի հետ, երբ վերջինս հայտնում է, որ նրանք ի վիճակի չեն Սոմում գերմանացիներին կանգնեցնել․

-Դեհ, ուրեմն ինչ, թող անցնեն։ Իսկ հետո՞։

-Հետո կհետևեն Սենը և Մառնը։

-Այդպես, իսկ այնուհե՞տև։

-Այնուհետև։ Բայց չէ որ դա հենց վախճան է։

-Վախճա՞ն։ Իսկ ողջ աշխա՞րհը։ Իսկ մեր կայսրությո՞ւնը։

Վեյգանը դը Գոլի այս հարցադրմանը պատասխանում է ծիծաղով․ «Դա անլուրջ է․․․ մի շաբաթ էլ չի տևի երբ ինձ կջախջախեն, իսկ Անգլիան արդեն բանակցություններ կսկսի Գերմանիայի հետ»,- նայելով դը Գոլի աչքերի մեջ նա ավելացնում է,- Ա՜խ, եթե միայն վստահ լինեի, որ գերմանացիներն ինձ բավականաչափ ուժեր կթողնեն կարգուկանոնի պահպանման համար»։

Դը Գոլը այս շրջանում Ֆրանսիայի բացառիկ անհատներից էր, ով չէր ցանկանում հանձնվել։

Հրաժարվելով գերմանացիներին հպատակվել և ծառայել Վիշիի կառավարությանը, տեղափոխվելով Լոնդոն իր ռադիոելույթում դը Գոլը հայտարարեց․ «Ես նա եմ, ով ասում է ձեզ, որ սա ոչինչ է՝ Ֆրանսիան չի պարտվել։ Կգա օրը, և մենք կհաղթենք։ Քանի որ Ֆրանսիան մենակ չէ, մենակ չէ, մենակ չէ։ Նա մի մեծ կայսրություն է, կարող է դաշնակցել Բրիտանական կայսրության հետ, որը շարունակում է իր պայքարը ծովում։ Նա կարող է, ինչպես Անգլիան, անսահմանորեն օգտվել Միացյալ Նահանգների արդյունաբերությունից»։

Դը Գոլը Ֆրանսիայի աֆրիկյան գաղութներում ստեղծեց «Ազատ Ֆրանսիան» և դաշնակիցների հետ միասին գերմանացիներին և իտալացիներին դուրս վռնդեց Աֆրիկայից։

Արդյունքում ֆրանսիացիները Մեծ Բրիտանիայի և Միացյալ Նահանգների օժանդակությամբ ազատագրեցին իրենց հայրենիքը։ Ֆրանսիան խայտառակ պարտությունից մի քանի տարի անց կարողացավ կրկին դառնալ ակտիվ դերակատար միջազգային հարաբերություններում, և այս ամենը շնորհիվ գեներալ դը Գոլի վճռականության և դաշնակիցների հետևողական աջակցության։

Նյութի աղբյուրը՝ Արի Անդրանիկյան- «Ամերիկյան ապրելաոճը երկընտրանքի առաջ»