Լատինական Ամերիկայի երկրների իրավական համակարգերը

 

Լատինական Ամերիկայի երկրների իրավական համակարգերի ձևավորումը

Ամերիկա մայրցամաքի հայտնաբերումից հետո՝ 1494 թվականին, Իսպանիայի և Պորտուգալիայի միջև կնքված Տորդեսիլյան համաձայնագրով որոշվեցին վերջիններիս պատկանող գաղութների սահմանագծերը, մասնավորապես՝ Բրազիլիան անցավ Պորտուգալիայի, իսկ Հարավային Ամերիկայի մնացած մասը, Կենտրոնական Ամերիկան և Կարիբյան ծովածոցը՝ Իսպանիայի տիրապետության տակ։ Վերոհիշյալ տարածաշրջաններում եվրոպական գաղութատիրության հաստատումը նպաստեց ռոմանագերմանական իրավական համակարգի տարածմանը։ 4-19-րդ դարերում ձեռնարկված կոդիֆիկացումները նպաստեցին Լատինական Ամերիկայի երկրներում ֆրանսիական, իսպանական, պորտուգալական օրենսգրքերի տարածմանը։

Լատինաամերիկյան երկրների պատմական զարգացման ընդհանրությունը, սոցիալ-տնտեսական համակարգերի և քաղաքական կառույցների նմանությունը պայմանավորեցին բավականաչափ բարդ իրավական ինստիտուտների ձևավորումը։ Սրանով է պայմանավորված այս երկրների իրավական համակարգերի նմանությունը, որը թույլ է տալիս խոսել լատինաամերիկյան իրավունքի մասին։ Պետք է նշել, որ լատինաամերիկյան երկրների շարքում կան նաև այնպիսիք (օրինակ՝ Կուբան), որոնց իրավական համակարգերը էական առանձնահատկություններով շեղվել են ընդհանուր մոդելից։ Այնուամենայնիվ, լատինաամերիկյան իրավունքի այսպիսի մոդելի գոյությունը լիովին արդարացված է։ Ըստ Դավիդի՝ չնայած որ լատինաամերիկյան իրավունքը իր կառուցվածքով և բնույթով պատկանում է ռոմանագերմանական իրավական ընտանիքին, սակայն իր առանձնահատկություններով պայմանավորված՝ պետք է ներգրավվի այդ իրավական ընտանիքին պատկանող առանձին իրավական խմբում։

Ռոմանագերմանական իրավական ընտանիքի հետ նմանությունն առաջին հերթին արտահայտվում է նրանով, որ լատինաամերիկյան իրավունքի հիմքը կոդիֆիկացված իրավունքն է, ընդ որում՝ օրենսգրքերն այստեղ կառուցված են եվրոպական օրինակներով։ Սրանից էլ իր հերթին բխում են այլ նմանություններ՝ իրավունքի նմանատիպ համակարգը, իրավական նորմերի վերացական բնույթը։

Լատինական Ամերիկայի երկրների համար կարևոր իրադարձություն էր այդ երկրներում անկախության հռչակումը՝ Չիլիում՝ 1810 թվականին, Բրազիլիայում՝ 1822 թվականին՝ որպես անկախ կայսրություն, 1889 թվականին՝ որպես անկախ հանրապետություն, Արգենտինայում 1826 թվականին՝ որպես ֆեդերատիվ հանրապետություն։ Անկախության հռչակումից հետո իրականացված կոդիֆիկացումները հիմք հանդիսացան ազգային իրավական համակարգերի ձևավորման համար։ Լատինաամերիկյան պետություններում օրենսդրության կոդիֆիկացումը մինչգաղութային և գաղութային իրավունքների տարրերի միասնականացում և միևնույն ժամանակ՝ կարևոր գործոն էր Լատինական Ամերիկայում նոր հարաբերությունների ձևավորման և զարգացման գործընթացում։

Կոդիֆիկացման եվրոպական մոդելը կիրառելիս լատինաամերիկյան երկրները արդեն ծանոթ էին գաղութային իրավունքին, որը ներմուծել էին իսպանական և պորտուգալական նվաճողները, և որը իր պատմական զարգացմամբ մոտ էր ֆրանսիական իրավունքին։

Երբ անկախություն ձեռք բերած լատինաամերիկյան երկրներում միասնական ազգային քաղաքացիական օրենսգրքերի ընդունումը դարձավ անհրաժեշտություն, նրանք ընտրեցին իրավունքի ֆրանսիական մոդելը։ Իսպանական իրավունքը մերժվեց՝ որպես նախկին մետրոպոլիայի թշնամական իրավունք։ Բացի դրանից՝ իսպանական իրավունքը կոդիֆիկացված չէր և տեղ-տեղ հին իսպանական սովորութային իրավունքը կիրառելու պատճառով մասնատված էր։

Ֆրանսիական մոդելի ընդունման գաղափարական խթանը լուսավորչության դարաշրջանի քաղաքական իրավական ուսմունքների ահռելի ազդեցությունն էր Ամերիկա մայրցամաքի հեղափոխական ուժերի վրա, որի շնորհիվ վերջիններս կարողացան ազգային անկախություն ձեռք բերել։ Լատինաամերիկյան երկրների քաղաքացիական օրենսգրքերի վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել Նապոլեոնի օրենսգրքի դրույթները։

Լատինաամերիկյան իրավունքի կոդիֆիկացումը և աղբյուրները

Լատինաամերիկյան և ռոմանագերմանական իրավական համակարգերի ընդհանրություններն են․

·Իրավունքի հիմնական աղբյուրը նորմատիվ-իրավական ակտն է՝ օրենքը և ենթաօրենսդրական ակտերը

·  Իրավունքը բաժանվում է հանրայինի և մասնավորի

Իրավունքի համակարգը բաժանվում է ենթահամակարգերի՝ նյութական իրավունք (քաղաքացիական, սահմանադրական, ընտանեկան, քրեական, վարչական) և դատավարական իրավունք (քրեական դատավարության, քաղաքացիական դատավարության, վարչական դատավարության իրավունքներ)

·Իրավունքի համակարգի հիմքը իրավական նորմն է, որն ունի վերացական (աբստրակտ) բնույթ

· Իրականացնում է իրավունքի ճյուղերի կոդիֆիկացում

·  Սովորույթը լրացուցիչ, օժանդակող, երկրորդային իրավունքի աղբյուր է

Կոդիֆիկացումը սկսել է իրականացվել դեռևս 19-րդ դարից և կրել է ինչպես ամերիկյան, այնպես էլ այլ երկրների փորձի ազդեցությունը։

1855 թվականին Չիլիի քաղաքացիական օրենսգիրքը (ուժի մեջ է մտել 1857 թվականի հունվարի 1-ին) Լատինական Ամերիկայում առաջին յուրօրինակ կոդիֆիկացումներից մեկն է, որի ստեղծման ուղղությամբ 1846-1855 թվականներին աշխատել է վենեսուելացի Անդրես Բելյոն՝ չիլիական կառավարության հանձնարարությամբ։ Այս օրենսգրքի կազմման ժամանակ որպես հիմք ընդունվել են հռոմեական իրավունքը, իսպանական միջնադարյան կոդիֆիկացված «Յոթ պարտիդների» (1263 թվական) առանձին դրույթները, Ֆրանսիայի 1804 թվականի քաղաքացիական օրենսգիրքը։ Բացի դրանից՝ Անդրես Բելյոն իր աշխատանքների ընթացքում օգտագործել է բազմաթիվ արտասահմանյան օրենսդրություններ, մասնավորապես՝ Ավստրիայի 1811 թվականի քաղաքացիական օրենսգիրքը, Սարդինիայի, Հոլանդիայի, Սիցիլիայի քաղաքացիական օրենսգրքերը, պրուսական և բավարական օրենսգրքերը, անգլոսաքսոնական իրավունքի վերաբերյալ Բլեքստոնի մեկնաբանությունները, Սավինյիի գաղափարները։ Այս պատճառով 1855 թվականի քաղաքացիական օրենսգրքում կենտրոնացան 19-րդ դարի ամենաառաջադեմ գաղափարները։

Չիլիի օրենսգիրքը իր կառուցվածքով նման է հիմնականում ֆրանսիականին, մասնավորապես՝ իրային և պարտավորական իրավունքների մասով։ Կան նաև այնպիսի դրույթներ, որոնք տարբերվում են ֆրանսիականից, մասնավորապես՝ օրենսգրքի առաջին մասի (որը վերաբերում է անձանց իրավական կարգավիճակին) համապատասխան ենթագլխում խոսվում է իրավաբանական անձանց մասին (որոնք այդ օրենսգրքում անվանվում են «ֆիկտիվ անձինք»), կիրառելի են համարվում հօգուտ երրորդ անձանց պայմանագրերը, և մանրամասն կարգավորվում է ֆիդուցիար սեփականության հարցը։ Նշված հարցերը առկա չէին ֆրանսիական քաղաքացիական օրենսդրության մեջ։ Ինչ վերաբերում է անշարժ գույքի կապակցությամբ իրային իրավունքների պետական գրանցման հիմնախնդիրներին, ապա այստեղ նախապատվությունը գերազանցապես տրվել էր գերմանական իրավական կարգավորումներին (գրանցված իրային իրավունքների արժանապատվության, հրապարակայնության, առաջնայնության սկզբունքը)։

Այս օրենսգրքի կառուցվածքն ավելի կատարյալ է, քան Նապոլեոնի օրենսգիրքը։ Օրենսգրքում ներառված նորմերի հիմնական մասը ընդգրկված է հետևյալ 4 գրքերում (ի տարբերություն ֆրանսիական օրենսգրքի, որը բաղկացած է 3 գրքից)․

·  Անձանց մասին

·   Իրերի, սեփականության, տիրապետման, օգտագործման և տնօրինման մասին

·   Մահվանից հետո ժառանգության և կենդանության օրոք նվիրատվությունների մասին

·    Ընդհանուր դրույթներ պարտավորությունների և պայմանագրերի մասին

Բացի դրանից՝ օրենսգիրքը ներառում է ներածական մաս (53 հոդվածից բաղկացած), որը պարունակում է օրենքների ընդունման կարգին, դրանց մեկնաբանմանը, հատուկ տերմինների հասկացության բնորոշմանը և օրենքների չեղարկման կարգին վերաբերող դրույթներ։

Օրենսգրքի առաջին գրքում կարևոր նշանակություն էր տրվում օրենքի առջև բոլորի հավասարության սկզբունքին՝ անկախ տարիքից, սեռից, ծագումից և սոցիալական կարգավիճակից, ստրկության, դասակարգային արտոնությունների արգելմանը և այլնին։ Միևնույն ժամանակ, ըստ օրենսգրքի՝ քաղաքացիական չափահասությունը ճանաչվում էր միայն 25 տարեկանը լրանալուց հետո, իսկ արտամուսնական կապերից ծնված երեխան իր ծնողին պատկանող գույքի նկատմամբ չուներ ժառանգման և այլ իրավունքներ։

Օրենսգիրքը ընտանեկան հարաբերությունների կարգավորումը իրականացնում էր՝ ելնելով կանոնական իրավունքի և հին իսպանական օրենսդրության դիրքերից։ Այն գերազանցապես սահմանափակվում էր գույքային իրավունքների բավականին նեղ շրջանակի կարգավորմամբ։ Անձնական հարաբերությունների կարգավորումը իրականացվում էր բացառապես կանոնական իրավունքի նորմերով, ամուսնական հարաբերությունների դադարումը ամուսնալուծության միջոցով չէր թույլատրվում, ընտանիքի գլուխ անվիճելիորեն հանդիսանում էր միայն ընտանիքի հայրը, ով իրականացնում էր ոչ միայն ծնողական (հայրական), այլև ընտանեկան իշխանությունը, որով սահմանափակվում էր ամուսնացող կնոջ գործունակությունը։ Ամուսնացած կինն իր գույքային իրավունքների պաշտպանությունն իրականացնում էր «սուրրոգատ» ամուսնալուծության (սեպարացիայի) միջոցով, որը նշանակում էր ամուսիններին պատկանող գույքի առանձնացում և առանձին ապրելու իրավունքի հնարավորություն։ Սակայն անհրաժեշտ է նշել, որ այն դեռևս չէր ենթադրում ամուսնական կապերի դադարեցում և թույլատրվում էր բացառապես օրենքով նախատեսված դեպքերում։

Օրենսգիրքը սեփականության իրավունքը համարում էր բացարձակ՝ թույլատրելով դրա սահմանափակումը բացառապես օրենքի հիման վրա և ելնելով երրորդ անձանց իրավունքների պաշտպանության անհրաժեշտությունից։ Սեփականության իրավունքի սահմանափակումը դուրս չէր ուրիշի գույքի նկատմամբ այնպիսի իրավունքների ցանկից, ինչպիսիք են ուզուսը, ուզուֆրուկտը, սերվիտուտը, բնակվելու իրավունքը։

Ժառանգման հետ կապված հարաբերությունների կարգավորումը իրականացվում էր՝ հիմք ընդունելով իսպանական օրենսդրությունը։ Չիլիի օրենսգիրքը չընդունեց կտակի ազատության գաղափարը։ Անձը, որն ուներ ամուսին կամ մերձավոր ազգականներ, չէր կարող կազմել կտակ՝ տնօրինելով իր գույքի հետագա ճակատագիրը։

Պարտավորական հարաբերությունների վերաբերյալ դրույթները օրենսգրքում մեծամասնություն են կազմում։ Այստեղ հատկապես մեծ ուշադրություն է դարձվում կամքի ինքնավարության սկզբունքին։

Հետագա տարիների ընթացքում օրենսգիրքը ենթարկվել է որոշակի փոփոխությունների, որոնք, սակայն, չեն ազդել դրա կառուցվածքի և բնույթի վրա։ 1884 թվականին ընդունվեց «Քաղաքացիական ամուսնության մասին» օրենքը, որով տարանջատվեցին ամուսնության քաղաքացիական և եկեղեցական ձևերը, սահմանվեց, որ իրավական հետևանքներ կարող է առաջացնել միայն այն ամուսնությունը, որն ընդունված կարգով գրանցվել է քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցումն իրականացնող պետական իրավասու մարմնում։ Այդ օրենքով թույլատրվեց ամուսնական հարաբերությունների դադարեցումը ամուսնությունն անվավեր ճանաչելու մասին հայցի միջոցով։ 1925-1952 թվականները ընկած ժամանակահատվածում օրենսգրքում կատարվեցին նորանոր փոփոխություններ, մասնավորապես՝ նվազեցվեց լրիվ գործունակության տարիքը, վերացվեց ամուսնացած կնոջ անգործունակությունը, ընդլայնվեցին արտամուսնական կապերից ծնված երեխաների իրավունքները, ներառվեց որդեգրման ինստիտուտը, կրճատվեցին վաղեմության ժամկետները։

1869 թվականի Արգենտինայի քաղաքացիական օրենսգրքի ստեղծողն է համարվում Կորդովա քաղաքի համալսարանի պրոֆեսոր Դոլմասիո Վելես Սարսֆիլդը։ Այս օրենսգիրքը նույնպես կրել է Ֆրանսիայի քաղաքացիական օրենսգրքի ազդեցությունը, սակայն իր կառուցվածքով այն ավելի ծավալուն է, քանի որ բաղկացած է 4051 հոդվածից, որոնք դասակարգվում են այլ կերպ, քան Նապոլեոնի օրենսգրքում է։ Արգենտինայի օրենսգիրքը բաղկացած է ներածական երկու մասերից (առաջինն անվանվում է «օրենքների մասին», որը նվիրված է ժամանակի և տարածության մեջ օրենքների գործողությանը, նրանց կիրառմանը, իսկ երկրորդը՝ «Ժամկետների հաշվարկի մասին») և 4 գրքից․

·   Անձանց մասին

·   Անձնական իրավունքների և քաղաքացիական հարաբերությունների մասին

·    Իրային իրավունքների մասին

·     Ընդհանուր դրույթներ իրային և անձնական իրավունքների մասին

Արգենտինայի օրենսգիրքը ներառում է նաև «Քաղաքացիական օրենսգրքի կիրառության մասին» վերտառությամբ եզրափակիչ մաս։

Բացի վերոնշյալից՝ Արգենտինայում կոդիֆիկացվել են նաև իրավունքի այլ ճյուղեր։ Մասնավորապես՝ 1859 թվականին Դոլմասիո Վելես Սարսֆիլդի կողմից կատարված աշխատանքների արդյունքում ընդունվել է Արգենտինայի առևտրային օրենսգիրքը։

20-րդ դարից սկսած լատինաամերիկյան երկրներում ֆրանսիական իրավունքի ազդեցությունը հետզհետե սկսեց թուլանալ, և աստիճանաբար սկսեց ուժեղանալ գերմանական, շվեյցարական, իտալական, որոշ դեպքերում նաև՝ անգլոամերիկյան իրավունքների (օրինակ՝ հավատարմագրային սեփականության ինստիտուտի մասով) ազդեցությունը։

Բրազիլիայի քաղաքացիական օրենսգիրքն ընդունվել է 1916 թվականին՝ բազմաթիվ նախագծերի քննարկումից հետո։ Հիշատակման արժանի են հատկապես Տեյկեյրո դե Ֆրեյտասի և Կլովիս Բևիլակայի նախագծերը։ Այս օրենսգրքի կազմման ժամանակ ուշադրություն է դարձվել Պորտուգալիայի, Շվեյցարիայի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Իտալիայի քաղաքացիական օրենսգրքերի կարգավորումներին։

Բրազիլիայի քաղաքացիական օրենսգիրքն ուժի մեջ մտավ 1917 թվականի հունվարի 1-ին և իր կառուցվածքով արտացոլում էր այս ժամանակաշրջանի նորագույն եվրոպական կոդիֆիկացումների ազդեցությունը։ Օրենսգիրքը բաղկացած է 2 մասից՝ ընդհանուր և հատուկ։ Ընդհանուր մասը բաղկացած է 3 գրքից, որոնք ընդգրկում են անձանց (ֆիզիկական և իրավաբանական), քաղաքացիական բնակության, գույքի դասակարգումների, իրավաբանական փաստերի, վաղեմության ժամկետների և այլ դրույթներ։

Հատուկ մասը բաղկացած է 4 գրքից․

·  Ընտանեկան իրավունքի մասին

·   Իրային իրավունքի մասին

·   Պարտավորական իրավունքի մասին

·    Ժառանգման իրավունքի մասին

Հետևելով լատինաամերիկյան երկրների ավանդույթներին՝ Բրազիլիայի օրենսգիրքը ևս ունի ներածական օրենք, որտեղ խոսվում է օրենսգրքի ուժի մեջ մտնելու, դրա կիրառման կարգի, օտարերկրյա օրենքների կիրառման և այլ հարցերի մասին։ Օրենսգրքի ինչպես կառուցվածքի, այնպես էլ բովանդակության վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել 1896 թվականի Գերմանիայի քաղաքացիական օրենսգիրքը։

Ի սկզբանե օրենսգրքով կինը ստորադասվում էր իր ամուսնուն, ով ընտանիքում իրականացնում էր միանձնյա իշխանություն։ Ընտանեկան իրավունքը գտնվում էր կանոնական իրավունքի բացարձակ ազդեցության ներքո։ Ամուսնալուծությունը Բրազիլիայում թույլատրվել է միայն 1977 թվականին։ Օրենսգրքի վերանայումը իրականացվեց 1949 թվականին, իսկ նոր օրենսգիրքն ընդունվեց միայն 2002 թվականի հունվարին։ Նոր օրենսգիրքը բավականին ընդլայնեց կնոջ իրավունքները և զգալիորեն արտացոլեց Քվեբեկի քաղաքացիական օրենսգրքի ազդեցությունը։

Հարկ է նշել, որ այն երկրները, որոնք աշխարհագրական առումով ավելի մոտ են տեղակայված ԱՄՆ-ին, նույնպես զերծ չեն մնացել եվրոպական իրավունքի ազդեցությունից։ Որպես օրինակ կարելի է վկայակոչել Մեքսիկան, որտեղ պետական անկախության նվաճումից հետո ձևավորված իրավական համակարգի վրա մեծ ազդեցություն ունեցան ֆրանսիական և իսպանական իրավունքները։

Լատինաամերիկյան երկրների իրավական համակարգում մեծ դեր է վերապահված պատվիրակված օրենսդրությանը, այսինքն՝ կառավարական իշխանության ակտերին, ինչը նախ պայմանավորված է այդ երկրներում նախագահական կառավարման ձևի առկայությամբ, ապա նաև՝ ռազմական ուժերի կողմից այդ երկրները երկարատև կառավարելու հանգամանքով, որի պայմաններում նորմալ օրենսդրական գործունեությունը փաստացի առկա չէր։ 20-րդ դարում տեղի ունեցած ռազմական հեղաշրջումները և ռազմական առաջնորդների կողմից իշխանությունը զավթելը թուլացրին Լատինական Ամերիկայում կոդիֆիկացման գործընթացների իրականացումը, ուժեղացրին պատվիրակված օրենսդրության դերը, սահմանափակեցին օրենսդիր մարմինների իրավաստեղծ գործունեությունը, և կյանքի բոլոր բնագավառների նկատմամբ սահմանվեց պետական ուժեղ վերահսկողություն։

Սովորույթը լատինաամերիկյան երկրներում իրավունքի երկրորդական աղբյուր է, և տարբեր երկրներում դրա կարևորության չափը տարբեր է (օրինակ՝ Արգենտինայում այն ավելի մեծ դեր ունի, քան Ուրուգվայում)։

Ինչ վերաբերում է դատական նախադեպին, ապա շատ երկրներում այն չի դիտվում որպես իրավունքի աղբյուր, չնայած որ լատինաամերիկյան երկրները ԱՄՆ-ից ընդօրինակել են դատական համակարգի կառուցման և գործունեության սկզբունքները։

Լատինաամերիկյան երկրների իրավական համակարգերի առանձնահատկությունները

Մասնավոր իրավունքի ոլորտում լատինաամերիկյան երկրների իրավական համակարգերը կարելի է միավորել 2 խմբում։

Առաջին խմբի մեջ մտնում են այն երկրները, որոնք ընդօրինակել են Ֆրանսիայի քաղաքացիական օրենսգիրքը և սահմանափակվել են միայն դրա թարգմանությամբ։ Այդպիսին են Հայիթիի (1825 թվական), Բոլիվիայի (1830/1975 թվականներ), Դոմինիկյան Հանրապետության (1845/1887 թվականներ), որոշ վերապահումներով՝ Մեքսիկայի (1870/1884, 1928/1932 թվականներ) քաղաքացիական օրենսգրքերը։

Երկրորդ խմբի մեջ մտնում են Չիլիի (1855 թվական) և Արգենտինայի (1869 թվական) քաղաքացիական օրենսգրքերը, որոնք թեև ընդհանրություններ ունեն Ֆրանսիայի քաղաքացիական օրենսգրքի հետ, այնուամենայնիվ, հարավամերիկյան օրենսդրության ինքնուրույն նորմատիվ ակտեր են։

Լատինաամերիկյան իրավունքը ռոմանագերմանական իրավունքից տարբերվում է հատկապես հանրային իրավունքի բնագավառում։ Եթե անկախության նվաճումից հետո լատինաամերիկյան երկրները ընդօրինակեցին մասնավոր իրավունքի գերազանցապես եվրոպական մոդելները, ապա հանրային իրավունքի բնագավառում սահմանադրական իրավունքի ձևավորումն իրականացվեց ԱՄՆ մոդելով։ Այս երկրների սահմանադրություններում որպես կառավարման ձև գերիշխում է ամերիկյան կառավարման՝ նախագահական հանրապետության ձևը, ինչպես նաև՝ ամերիկյան այլ ինստիտուտներ։ Բացի դրանից՝ այդ ժամանակահատվածում ԱՄՆ Սահմանադրությունը տվյալ տարածաշրջանում միակ գրված սահմանադրությունն էր։ Շատ սահմանադրություններ ԱՄՆ Սահմանադրության պես կայուն չէին (օրինակ՝ Վենեսուելայում 168 տարվա ընթացքում փոխվել է 20 սահմանադրություն, իսկ Բոլիվիայում 152 տարվա ընթացքում՝ 21-ը)։

ԱՄՆ Սահմանադրությունից ընդօրինակվել են դաշնության և նրա սուբյեկտների միջև օրենսդրական իրավասության սահմանազատումը, քաղաքացիների սահմանադրական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության նկատմամբ դատական վերահսկողության ինստիտուտը, դաշնային օրենքների կատարումն ապահովելու նպատակով վարչական լրացուցիչ ընթացակարգերի և նորմերի ընդունումը և կիրառումը։ Ընդօրինակվել են նաև այնպիսի ինստիտուտներ, որոնք բնորոշ են իսպանական իրավունքին, մասնավորապես՝ ամպարո ընթացակարգը, որը պետական մարմիններից և դրանց պաշտոնատար անձանց գործողություններից մարդու սահմանադրական իրավունքների պաշտպանության դատական ձև է։ Վերոհիշյալով պայմանավորված՝ կարելի է ասել, որ Լատինական Ամերիկայում կարծես թե զուգակցվում են եվրոպական և ամերիկյան իրավական համակարգերի առանձնահատկությունները։

Դաշնային հանրապետություններ են Արգենտինան, Բրազիլիան, Մեքսիկան, Վենեսուելան և այս երկրների իրավունքը բնութագրելիս՝ հարկ է նշել, որ օրենսդրական իրավասությունը հիմնականում պատկանում է դաշնությանը։

Ներկայումս լատինաամերիկյան իրավական համակարգերը ձգտում են գործող օրենսդրական կարգավորումների ներդաշնակեցմանը և միասնականացմանը, ինչպես նաև՝ միմյանց հետ ինտեգրմանը, և դրանով պայմանավորված՝ ուժեղանում է տարածաշրջանային փոխադարձ իրավական ազդեցությունը։ Եվ այս գործընթացում ղեկավար դեր է ստանձնել Բոլիվիան, որն իր առաքելությունն է համարում տարածաշրջանում Ազգերի լատինաամերիկյան համագործակցության ստեղծումը։

Նյութի աղբյուրը՝ Վահե Գևորգյան- «Համեմատական իրավագիտություն»