Եգիպտոս

 

Կահիրեն տեղակայված է Նեղոս գետի ափերին: Մի կողմում հին Կահիրեն է, որը դարերի ընթացքում կառուցապատվել է անկանոն կերպով, ինչի հետևանքով այստեղ ձևավորվել են նեղլիկ փողոցներ և գերբնակեցված տներ: Այստեղ են գտնվում նաև տարբեր ժամանակներում կառուցված մի քանի տասնյակ մզկիթները: Մյուս ափին ժամանակակից Կահիրեն է, որտեղ տեղակայված են կառավարական շենքերը և ժամանակակից շինություններ: Կահիրեի բնակչությունը կտրուկ աճել է վերջին տասնամյակների ընթացքում: Այսօր քաղաքում ապրում է 2 անգամ ավելի շատ մարդ, քան 1960 թվականին: Պատճառներից մեկը բարձր ծնելիությունն է, մյուսը՝ մոտակա բնակավայրերից այստեղ տեղափոխված մարդկանց մեծ թվաքանակը: Տարիների ընթացքում Կահիրեի մոտակայքում ձևավորվել են մի քանի փոքր բնակավայրեր: Եգիպտական հազարամյա քաղաքակրթությանը ծանոթանալու համար կարող եք գալ Air Cairo ավիաընկերության միջոցով:

Ձևավորման առաջին իսկ տարիներին քաղաքը դարձավ առևտրային կարևոր կենտրոն, իսկ պատճառը բարենպաստ աշխարհագրական դիրքն էր Հարավային Եվրոպայի և Աֆրիկայի արանքում: Այսօր էլ Կահիրեն Մերձավոր Արևելքի առաջնային նշանակության քաղաքներից է: Կահիրեում ստեղծվել է նաև ժամանակակից տեխնոլոգիաների և համակարգչային տեխնիկայի կենտրոն՝ ամերիկյան սիլիկոնյան հովտի նմանությամբ:

Նեղոս գետը հսկայական ազդեցություն ունի ոչ միայն Կահիրեի, այլ առհասարակ Եգիպտոսի կյանքում: Լեգենդար գետի երկարությունն անցնում է 6500 կիլոմետրից, իսկ ջրերն օգտագործվում են ոռոգման, էլեկտրաէներգիայի արտադրության, ձկնորսության և այլ նպատակներով: Երկրի բնակչության 90 տոկոսն ապրում է գետի մոտակայքում: Նեղոսի ափերին են տեղակայված եգիպտական բոլոր մեծ բնակավայրերը: Նեղոսը Հյուսիսային Աֆրիկայի միակ գետն է, որի ջրերն անցնում են Սահարա անապատով և հասնում Միջերկրական ծով: Գետը հանդիսանում է պաշտամունքի առարկա Եգիպտոսի բնակչության համար: Զբոսաշրջիկների համար կազմակերպվում են ջրային զբոսանքներ: Զարգացող ջրային տրանսպորտը մեծ նշանակություն ունի Եգիպտոսի կյանքում, քանի որ ապահովում է մարդկանց և բեռների արագ ու մատչելի փոխադրում գետի ափերին գտնվող մեծ ու փոքր բնակավայրերի միջև: Կահիրեում ժամանակակից հյուրանոցները տեղակայված են հիմնականում Նեղոսի ափին: Այստեղ են նաև էլիտար բնակարանները և խոշոր ընկերությունների գրասենյակները:

Եգիպտոսի այցեքարտն ու գլխավոր տեսարժան վայրն աշխարհահռչակ բուրգերն են, որոնք գտնվում են Կահիրեի արվարձան Գիզայում և տեսանելի են քաղաքից: Կահիրեն

այնքան է ընդարձակվել, որ հասել է այստեղ, և որոշ տներ կառուցում են արդեն անմիջապես բուրգերի հարևանությամբ: Սա իսկական դրախտ է հնագույն պատմության սիրահարների համար, քանի որ տարածքում կարելի է ուսումնասիրել ոչ միայն բուրգերի, այլև բազմաթիվ փոքր դամբարաններ, քանդակներ և ժայռափոր գերեզմաններ:

Եգիպտոսում հայ համայնքի կյանքն աշխուժացել է 18-րդ դարի կեսից, երբ այստեղ քաղաքները վերածվել են միջազգային առևտրային կենտրոնների, որտեղ եվրոպացի վաճառականներն օգտվում էին մեծ թվով հայ, հույն, սիրիացի առևտրականների միջնորդական ծառայություններից:

Ալեքսանդրիան երկրի մեծությամբ երկրորդ քաղաքն է: Ալեքսանդր Մակեդոնացու կողմից մ.թ.ա. 332 թվականին հիմնված բնակավայրը ժամանակին հելլենիստական շրջանի Եգիպտոսի մայրաքաղաքն էր: Հին Ալեքսանդրիան հայտնի էր բազմաթիվ կառույցներով, որոնցից են աշխարհի 7 հրաշալիքներից մեկը համարվող փարոսը, որը չի պահպանվել, և գրադարանը, որը վերստեղծվել է մեր օրերում: Ալեքսանդրիայի գրադարանն աշխարհի մեծ և հարուստ գրապահոցներից էր, որտեղ ծաղկման շրջանում կար մոտ 400 հազար ձեռագիր: Անուշադրության մատնվելու, հրդեհվելու և 7-րդ դարում արաբական արշավանքների արդյունքում գրադարանը դադարեց գոյություն ունենալուց: Եգիպտոսի կառավարությունը 4 հեկտար տարածք տրամադրեց նոր գրադարանի կառուցման համար: Նախագիծը կյանքի կոչվեց, երբ 2002 թվականին բացվեց Ալեքսանդրինա կոչվող գրադարանը, որն այսօր գործում է որպես գրապահոց և մշակութային կենտրոն: Սա աշխարհի ամենախոշոր գրադարաններից մեկն է, որտեղ հասանելի է ավելի քան կես միլիոն կտոր գրականություն: Գրադարանի պատին փորագրված են հին աշխարհում հայտնի բոլոր լեզուների այբուբենները, այդ թվում նաև հայոց այբուբենի տառերը:

Ալեքսանդրիայի վերածնունդը սկսվեց 19-րդ դարում: 1820 թվականին քաղաքը կապվեց Նեղոս գետի հետ, վերականգնվեցին առևտրային կապերը, իսկ Եգիպտոսի ղեկավար Մուհամեդ Ալի փաշան այստեղ տեղափոխեց իր նստավայրը: Ալեքսանդրիայում պահպանված պատմամշակութային ժառանգությունը այնքան մեծ է, որ մինչ այժմ իրականացվում են պեղումներ և հայտնաբերվում են գտածոներ: Ալեքսանդրիան երկրի արդյունաբերական և առևտրային կարևոր կենտրոններից է: Այստեղ է գտնվում նավահանգիստը, որն ապահովում է երկրի արտաքին առևտրի մեծ մասը:

1854 թվականին քաղաքը միացվել էր Կահիրեին երկաթգծով, որն առաջինն էր աֆրիկյան ամբողջ մայրցամաքում: Այսօր Ալեքսանդրիայի կյանքում մեծ դեր է խաղում նաև տուրիզմը՝ շնորհիվ մշակութային հարուստ ժառանգության և ավելի քան 30 կիլոմետր ձգվող լողափի: Այստեղից բացվում են գեղեցիկ տեսարաններ ծովի և քաղաքի վրա: Հենց այստեղ են գալիս հանգստանալու Եգիպտոսի տարբեր քաղաքներում ապրող մարդիկ: Ալեքսանդրիան տարբերվում է երկրի մյուս բնակավայրերից մաքրությամբ, տուրիստների մեծ հոսքերով, զարգացած ենթակառուցվածքներով, խոհանոցով և քաղաքակիրթ առևտրի պայմաններով: Այստեղ պահպանվել են քաղաքի հին շինությունների մնացորդներ: Այստեղ լավ են հասկանում հին շինությունների արժեքը, և քաղաքն ամեն տարի միլիոնավոր դոլարների եկամուտ է ստանում այն տուրիստներից, ովքեր գալիս են տեսնելու այն, ինչ մնացել է երբեմնի և մեծ հռչակավոր քաղաքից: Հայերի հոսքը դեպի Ալեքսանդրիա մեծացավ 18-րդ դարի կեսին: Այսօր Ալեքսանդրիայում ապրում է մոտ 2000 հայ, ովքեր հիմնականում Եգիպտոսում ծնված և քաղաքացիություն ունեցող հայեր են:

Սուրբ Պողոս-Պետրոս եկեղեցու կառուցումը տևել է 2 տարի և ավարտվել 1884 թվականին: Սուրբ Պողոս-Պետրոս եկեղեցին գործող սրբավայր է, որտեղ պարբերաբար կազմակերպվում են արարողություններ, նշվում են եկեղեցական և պետական տոներ:

Պողոսյան ազգային վարժարանը բացվել է 1840 թվականին, և սկզբնական շրջանում կոչվում էր Արամյան, իսկ 1899 թվականից՝ Պողոսյան: Առաջնորդարանի տարածքում է գտնվում հայոց ցեղասպանության զոհերի հուշարձանը: Այստեղ է նաև Նուբար փաշայի տապանաքարը և դամբարանը:

Ալեքսանդրիայի հայկական երկրորդ եկեղեցին՝ սուրբ Գևորգը, գտնվում է տեղի հայկական գերեզմանատան տարածքում: Սրբավայրը կառուցվել է 1927 թվականին: Ազգային գերեզմանատունը գտնվում է Միջերկրականի ծովեզրյա շրջանում:

Կահիրեում պահպանվել է հայկական 2 գերեզմանատուն: Դրանցից մեկը ձևավորվել է ամենայն սրբոց եկեղեցու շուրջ: Գերեզմանատունը պաշտոնապես հիմնադրվել է 1953 թվականին: Այստեղ իրենց վերջին հանգիստն են գտել եգիպտահայ համայնքի բազմաթիվ անդամներ, մտավորականներ, քանդակագործներ, նկարիչներ, հոգևորականներ: Նրանց թվում է բանաստեղծ և ուսուցիչ Վահան Թեքեյանը:

Հայկական երկրորդ գերեզմանատունը գտնվում է հին Կահիրեի տարածքում: Այստեղ է նաև սուրբ Մինաս մատուռը:

Կահիրեի հայկական հեղինակավոր կրթական հաստատություններից է Գալուստյան ազգային վարժարանը: Այն հիմնադրվել է 1828 թվականին: 1854 թվականին կրթօջախը տեղափոխվեց նոր շենք, և կոչվեց Խորենյան՝ Մովսես Խորենացու անունով: 1897 թվականին վերանվանվել է Գալուստյան ազգային վարժարան:

Կահիրեում գործում է Սրբուհի Թերեզա հայ կաթոլիկ եկեղեցին: Կահիրեի հայ կաթոլիկ համայնքը ձևավորվել է 19-րդ դարի կեսին: Հայ կաթողիկե եկեղեցին ենթարկվում է Հռոմի պապի առաջնորդությանը: Հայ կաթոլիկ եկեղեցի հիմնելու գաղափարն առաջացել է 12-րդ դարի վերջին Կիլիկյան Հայաստանի տարածքով դեպի սուրբ երկիր ճամփորդող խաչակիրների և տեղի հոգևորականության միջև կապերի հաստատումից: Որպես ինքնավար կրոնական հաստատություն հայ կաթողիկե եկեղեցին սկսել է գործել 1742 թվականից, երբ Հռոմի պապ Բենեդիկտոս 14-րդը Աբրահամ Պետրոս Արծիվյանին նշանակեց Կիլիկյան Հայաստանի պատրիարք, որը դարձավ հայ կաթողիկե եկեղեցու առաջին պատրիարքը: Սրբավայրի բակը զարդարում է սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի և Սահակ Պարթևի քանդակները: Հուշարձանախումբն ամբողջացնում է հայերեն առաջին նախադասությունը: Այստեղ տեղադրված է նաև սուրբ Թերեզայի քանդակը:

Կահիրեում ՀՀ դեսպանության շենքը հետաքրքիր պատմություն ունի: Այն համարվում է Եգիպտոսի գեղեցիկ շինություններից մեկը, իսկ մյուս դեսպանությունների մեջ՝ թերևս ամենագեղեցիկը: Շենքը կառուցվել է 1927 թվականին՝ Ջանիկ և Սաթենիկ Չակր ընտանիքի պատվերով: Հետագայում շենքը նվիրաբերվել է ՀԲԸՄ Կահիրեի մասնաճյուղին, որն իր հերթին 1995 թվականին շենքը տրամադրել է ՀՀ դեսպանությանը: Եգիպտոսը առաջին արաբական երկիրն էր, որտեղ Հայաստանը ունեցավ իր դեսպանությունը: Իրական Եգիպտոսը կարելի է ճանաչել միայն հնավայրեր այցելելով: