Համակարգային վերլուծություն

 

Համակարգ հասկացության գիտականորեն կիրառումը սկիզբ է առել 20-րդ դարի կեսերին։ Ավստրիացի կենսաբան Կառլ Լյուդվիգ Ֆոն Բերտալանֆին, դիտարկելով մարդու օրգանիզմը՝ որպես հետևողականորեն կապված, ընդհանուր նպատակ, գործառութային համաչափություն և զարգացման ուղի ենթադրող երևույթ, ներկայացրել է համակարգի գոյության և գործառման հատկանիշները։ Այդ հատկանիշների դրսևորման վերաբերյալ գիտելիքներին տիրապետելու միջոցով հնարավոր է դառնում համակարգային մոտեցումը կիրառել գիտության տարբեր ոլորտներում։

Համակարգային վերլուծության էությունը հանգում է երևույթի դիտարկմանը՝ որպես համակարգ, նրա կառուցվածքի, գործառման հիմքերի, սկզբունքների, ուղիների և նպատակների, միջավայրում տեղի ու դերի բացահայտմանը, ինչպես նաև ներքին (համակարգի ներսում) և արտաքին (այն միջավայրի, որում դիտարկվում է համակարգը) հնարավոր փոփոխությունների կանխատեսմանը։

Ըստ այդմ, համակարգային վերլուծությունը լինում է հետևյալ տեսակների․

Կառուցվածքային համակարգային վերլուծություն

Գործառութային համակարգային վերլուծություն

Փաստարկային համակարգային վերլուծություն

Գենետիկ համակարգային վերլուծություն

Ժամանակային համակարգային վերլուծություն

Համակարգային վերլուծության բոլոր տարատեսակների իրականացումը ենթադրում է փուլային աշխատանք, որի ամփոփ պատկերը հետևյալն է․

1․Օբյեկտի համակարգային հատկանիշների դիտարկում և հաստատում՝ որպես համակարգ

2․Օբյեկտի տարաբաժանում ըստ բաղադրիչների

3․Այդ բաղադրիչներից յուրաքանչյուրի գործառույթների, աշխատանքի առանձնահատկությունների և այլ անհրաժեշտ հատկանիշների ուսումնասիրություն

4․Ընդհանուր համակարգում ամեն մի բաղադրիչի դերի բացահայտում

5․Բաղադրիչների համախմբման միջոցով ընդհանուր համակարգի բացահայտում

Քաղաքական գիտության մեջ համակարգային մեթոդի հիմնադիրն է համարվում Դեյվիդ Իստոնը։ Ըստ նրա՝ քաղաքական համակարգը փոխազդեցությունների ամբողջություն է, որի միջոցով արժեքները ավտորիտար կերպով փոխանցվում են հասարակությանը։ Իստոնը դուրս է բերել քաղաքական համակարգի 4 հատկանիշները․

Քաղաքական համակարգը տարանջատված է այլ սոցիալական համակարգերից, որոնք համարվում են արտաքին միջավայր

Քաղաքական համակարգը ինտեգրվում է  միջավայրին՝ մուտքային և ելքային չափորոշիչների միջոցով

Քաղաքական համակարգը հիերարխիկ կառուցվածք ունի՝ աշխատանքի բաժանման տրամաբանությամբ

Ներքին բաղադրիչներն ինտեգրված են, ուստի գոյություն ունի ընդհանուր նպատակ՝ ինքնապահպանում

Քաղաքական համակարգի ժամանակակից բազմաթիվ բնութագրերի ընդհանուր դիտարկման արդյունքում կարելի է սահմանել, որ այն քաղաքական նորմերի, ինստիտուտների, գաղափարների ու կազմակերպությունների, ինչպես նաև դրանց միջև փոխհարաբերությունների՝ որոշակի տրամաբանությամբ կանոնակարգված ամբողջությունն է։

Քաղաքական համակարգի բաղկացուցիչները կարելի է ամփոփել 4 ընդհանուր խմբերում․

Կազմակերպչական-ինստիտուցիոնալ

Նորմատիվ-կարգավորման

Հաղորդակցական

Մշակութային-գաղափարախոսական

Հարկ է նկատել, որ քաղաքական երևույթներն այս խմբերից որևէ մեկին առանձին սովորաբար չեն դասվում, այլև, կախված ուսումնասիրության նպատակից, կարող են դիտարկվել որպես տարբեր բաղկացուցիչների առանձնահատկություններ պարունակող երևույթներ։

Նյութի աղբյուրը՝ Ռոբերտ Ղևոնդյան- «Քաղաքական վերլուծություն»